افزایش سرمایه‌گذاری چین در معادن آفریقا

چین سرمایه‌گذاری‌های خود در بخش معدن آفریقا را به طور قابل‌توجهی افزایش داده است، زیرا این کشور به دنبال تضمین دسترسی به مواد معدنی حیاتی مانند لیتیوم، کبالت و مس است که برای فناوری‌های سبز و زنجیره‌های تأمین جهانی ضروری هستند.

این حرکت در حالی انجام می‌شود که رقابت جهانی برای منابع معدنی تشدید شده و ایالات متحده و اروپا نیز تلاش می‌کنند تا نفوذ خود را در این قاره غنی از منابع گسترش دهند.

بر اساس گزارش منتشرشده توسط فایننشال تایمز در تاریخ ۲۲ آوریل ۲۰۲۵، شرکت‌های چینی در سال گذشته بیش از ۷ میلیارد دلار در پروژه‌های معدنی آفریقا سرمایه‌گذاری کرده‌اند که نسبت به سال ۲۰۲۳ افزایشی ۶۰ درصدی را نشان می‌دهد. این سرمایه‌گذاری‌ها عمدتاً در کشورهایی مانند جمهوری دموکراتیک کنگو، زامبیا و زیمبابوه متمرکز بوده‌اند که دارای ذخایر عظیم مواد معدنی موردنیاز برای باتری‌های خودروهای برقی، توربین‌های بادی و سایر فناوری‌های انرژی پاک هستند.

جمهوری دموکراتیک کنگو، که بیش از ۷۰ درصد کبالت جهان را تأمین می‌کند، در مرکز استراتژی معدنی چین قرار دارد. شرکت‌های چینی مانند CMOC و Zijin Mining کنترل معادن کلیدی در این کشور را به دست گرفته‌اند و قراردادهای بلندمدتی برای تأمین کبالت و مس امضا کرده‌اند. در زامبیا، چین سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در معادن مس انجام داده و پروژه‌های زیرساختی مانند جاده‌ها و خطوط راه‌آهن را برای تسهیل صادرات تأمین مالی کرده است. زیمبابوه نیز به دلیل ذخایر لیتیوم خود، که برای باتری‌های لیتیوم-یون حیاتی است، شاهد افزایش حضور شرکت‌های چینی بوده است.

این سرمایه‌گذاری‌ها بخشی از ابتکار کمربند و جاده چین است که هدف آن تقویت نفوذ اقتصادی و سیاسی این کشور در آفریقا و فراتر از آن است. با این حال، این رویکرد با انتقادهایی مواجه شده است. برخی از مقامات آفریقایی و گروه‌های جامعه مدنی نگران هستند که قراردادهای معدنی چین اغلب به نفع شرکت‌های چینی باشد و منافع محدودی برای جوامع محلی به همراه داشته باشد. مسائلی مانند شرایط کاری ضعیف، آسیب‌های زیست‌محیطی و عدم شفافیت در قراردادها، نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است.

در همین حال، ایالات متحده و اتحادیه اروپا تلاش‌های خود را برای رقابت با چین در آفریقا افزایش داده‌اند. ایالات متحده از طریق ابتکارهایی مانند مشارکت برای زیرساخت‌های جهانی (PGI) و قانون کاهش تورم (IRA) در حال ارائه مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاری در معادن آفریقایی است. اتحادیه اروپا نیز توافق‌نامه‌های همکاری با کشورهای آفریقایی امضا کرده تا دسترسی به مواد معدنی حیاتی را تضمین کند.

با این حال، تحلیلگران معتقدند که نفوذ چین در آفریقا همچنان بی‌رقیب است، زیرا این کشور نه تنها سرمایه‌گذاری‌های مالی، بلکه پروژه‌های زیرساختی عظیمی مانند بنادر، راه‌آهن و نیروگاه‌ها را ارائه می‌دهد. به عنوان مثال، بازسازی خط راه‌آهن تانزانیا-زامبیا (TAZARA) توسط شرکت مهندسی عمران چین، صادرات مس از زامبیا و تانزانیا را تسهیل کرده و وابستگی این کشورها به چین را افزایش داده است.

کارشناسان هشدار می‌دهند که این رقابت فزاینده برای منابع آفریقا می‌تواند تنش‌های ژئوپلیتیکی را تشدید کند. یکی از مقامات ارشد در زامبیا به فایننشال تایمز گفت: «ما در میانه یک مسابقه جهانی برای منابع هستیم. آفریقا زمین بازی است، اما باید اطمینان حاصل کنیم که مردم ما نیز از این بازی سود می‌برند.»