آیا “عصر هند” به سر آمده است؟

به نقل از اکونومیست، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، طی یک کنفرانسی، از آینده روشن هند سخن گفت. او جهان را در “عصر هند” توصیف کرد و با اشاره به رشد سریع اقتصادی، جمعیت جوان و صنعت نوپای فناوری، کشورش را در موقعیت “شیرین” قرار داد. اما آمار اخیر نشان از چالش‌هایی در این مسیر می‌دهند.

پس از رشد پرشتاب اقتصاد در سال‌های گذشته، این روند در حال کند شدن به نظر می‌رسد. طبق آخرین آمار رسمی، نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی (GDP) در دوره آوریل تا ژوئن به ۶.۷ درصد کاهش یافته که نسبت به فصل گذشته با ۷.۸ درصد، کاهش محسوسی را نشان می‌دهد. این پایین‌ترین سطح رشد در بیش از یک سال گذشته است.

داده‌های منتشرشده در دو هفته گذشته نیز نشانه‌های ادامه این کندی را تأیید می‌کنند. شاخص تولیدات در هشت صنعت اصلی مانند زغال‌سنگ، نفت و برق در ماه آگوست برای اولین بار در بیش از سه سال گذشته کاهش یافت. فروش خودرو که نمادی از مصرف است، در ماه سپتامبر ۱۹ درصد نسبت به سال قبل کاهش یافت. همچنین رشد درآمدهای مالیاتی بر کالاها و خدمات به پایین‌ترین سطح خود در سه سال اخیر رسید. حتی بازار سهام هند که اخیراً روندی صعودی داشت، برای شش روز متوالی شاهد کاهش بود.

این شرایط ممکن است با تشدید بحران در خاورمیانه و افزایش قیمت نفت بدتر شود. بیش از ۸۵ درصد از مصرف نفت هند از خارج تأمین می‌شود و در نتیجه، این کشور به شدت به شوک‌های قیمتی نفت حساس است. برآوردها نشان می‌دهند که افزایش ۱۰ دلاری قیمت هر بشکه نفت می‌تواند تا ۰.۴ درصد از تولید ناخالص داخلی هند بکاهد. همچنین افزایش اجتناب‌ناپذیر یارانه‌های سوخت باعث کاهش بودجه‌های دیگر دولت خواهد شد.

وزارت مالیه هند نیز این مشکلات را تایید کرده و آنها را “نشانه‌های اولیه فشار” توصیف کرده است. با این حال، بسیاری از سیاست‌گذاران این داده‌ها را تنها نوساناتی موقتی در مسیر رشد هند می‌دانند. بانک مرکزی هند در آخرین نشست خود در ۹ اکتبر، نرخ بهره را بدون تغییر نگه داشت و پیش‌بینی رشد سالانه ۷.۲ درصد را برای سال جاری حفظ کرد. رئیس بانک مرکزی تأکید کرد که “داستان رشد هند همچنان پابرجاست.”

آقای مودی، که همیشه از هند به عنوان سریع‌ترین اقتصاد بزرگ جهان یاد می‌کند، به طرفدارانش یادآور می‌شود که حتی با کاهش رشد، این عنوان را از دست نخواهد داد. اما حزب مخالف اصلی، کنگره، با رویکرد “پر زرق و برق” دولت موافق نیست. جیرام رامش، یکی از اعضای این حزب، هشدار داده که “سه ابر تاریک” بر سر اقتصاد هند سایه انداخته‌اند: سرمایه‌گذاری ضعیف بخش خصوصی، رکود در بخش تولید و کاهش دستمزدهای واقعی.

این انتقادات بی‌پایه نیستند. شاید نگران‌کننده‌ترین مسئله برای مودی، وضعیت بخش تولید باشد که افزایش آن مرکز برنامه‌های اقتصادی او برای دوره سوم نخست‌وزیری‌اش است. با این حال، رشد تولید کارخانه‌ها در حال کاهش است. در ماه سپتامبر، شاخص فعالیت تولیدی به پایین‌ترین سطح خود در هشت ماه گذشته رسید. در تامیل نادو، اعتصاب کارکنان کارخانه سامسونگ که وارد ماه دوم خود شده، سایه‌ای بر امید مودی برای تبدیل هند به قطب الکترونیک انداخته است.

چالش‌های کارگری هند فراتر از اختلافات پرداختی هستند. بسیاری از مردم همچنان در بخش کشاورزی مشغول به کارند. طبق آمار رسمی، ۴۶ درصد از نیروی کار هند در سال ۲۰۲۳-۲۴ در بخش کشاورزی فعال بوده که نسبت به ۴۳ درصد در سال ۲۰۱۸-۱۹، افزایش نشان می‌دهد. در مقابل، سهم نیروی کار در تولید از ۱۲ درصد به ۱۱ درصد کاهش یافته است. بیکاری نیز معضلی بزرگ است؛ طبق آمار مرکز نظارت بر اقتصاد هند، نرخ بیکاری در سپتامبر ۷.۸ درصد بود و طی بیش از دو سال اخیر در همین حدود باقی مانده است.

اصلاحات مورد نیاز برای اقتصاد هند

دولت مودی قصد دارد این مشکلات را حل کند. در بودجه سال جاری، برنامه‌های جدیدی مانند برنامه کارآموزی به تصویب رسید و برنامه‌های موجود نیز گسترش یافت. اما به گفته آبیشک آناند، اقتصاددان مؤسسه مطالعات توسعه در چنای، منابع یارانه‌ای دولت بیش از حد به بخش‌های سرمایه‌بر اختصاص یافته و باید به بخش‌های کاربر تخصیص یابد. همچنین، سیاست‌گذاران باید تسهیلات بیشتری برای رشد شرکت‌ها فراهم کنند. در مطالعه‌ای جدید، آناند و همکارانش نشان داده‌اند که روند روبه‌رشد تأسیس کارخانه‌های کوچک در یک ایالت به منظور کاهش ریسک و تطبیق با مقررات، به کاهش بهره‌وری این شرکت‌ها منجر شده است.